Bovine respiratory disease (BRD) (indeling inclusief Mycoplasma spp.)
Pasteurella multocida, Mannheimia haemolytica, Histophilus somni, Mycoplasma bovis en M. dispar, Trueperella pyogenes
De essentie
Bovine Respiratory Disease (BRD) of luchtwegproblematiek kan epidemisch of endemisch voorkomen bij runderen van alle leeftijden, doch hoofdzakelijk bij kalveren. Het is een multifactoriële ziekte die resulteert uit de complexe interactie van ademhalingspathogenen met het immuunsysteem van de kalveren en de aanwezigheid van diverse risicofactoren, in het bijzonder deze met betrekking tot de omgeving (ammoniak, stof, tocht, huisvestingstype, …). Zowel virussen als bacteriën (Pasteurellaceae (Mannheimia haemolytica, Pasteurella multocida) en Histophilus somni) en mycoplasmen (Mycoplasma bovis en M. dispar) kunnen BRD veroorzaken. Kalveren kunnen in de bovenste ademhalingswegen drager zijn van potentieel pathogene bacteriën, zoals de Pasteurellaceae, zonder klinische symptomen. Onder predisponerende omstandigheden, waaronder virale infectie, kunnen deze bacteriën de diepere luchtwegen koloniseren en pneumonie veroorzaken. Onder praktijkomstandigheden is bij de meeste uitbraken een bacteriële pneumonie aanwezig.
BRD is een typisch groepsgebonden probleem en vergt dan ook een groepsgebonden aanpak. Groot praktisch probleem is de laattijdige detectie van de initiële symptomen van pneumonie waardoor veel dieren te laat behandeld worden met onvoldoende resultaat. Zowel om goede economische resultaten te behalen als optimaal dierenwelzijn te garanderen is vroegtijdig behandelen bij pneumonie noodzakelijk, hetgeen het waargenomen succes van metafylaxie bij BRD-problematiek verklaart. Het is belangrijk dat in eerste instantie diverse managementmaatregelen genomen worden om risicofactoren voor BRD te beperken. Er bestaan eveneens verschillende vaccins voor de belangrijkste virussen (BRSV, PI-3, BHV-1 en BVDV) en bacteriën (M. haemolytica). Voor M. bovis is er in Europa geen vaccin beschikbaar. Als ondersteunende therapie kan het gebruik van (N)SAIDs aangewezen zijn.
Keuze van het antibioticum
1ste keuze
florfenicol2de keuze
doxycycline lincomycine + spectinomycine oxytetracycline 1tilmicosine 2tulathromycine tylosine 23de keuze
danofloxacine difloxacine enrofloxacine marbofloxacineVoetnoten
1: AR 2: Matige prevalentie van resistentie
2: AR 3: Hoge prevalentie van resistentie (voor tilmicosine bij Mycoplasma)
+ Resistentie
+ Staalname en diagnostiek
De betrokken ziekteverwekker(s) dienen geïsoleerd te worden uit de ademhalingswegen om de oorza(a)k(en) en diagnose te bevestigen.
Bacteriële pneumonie
Wanneer en hoe bemonsteren?
Voor de diagnose bij levende dieren dient men niet eerder behandelde, acuut zieke dieren te selecteren. Er zijn drie methodes beschikbaar in de praktijk: nasopharyngeale swab (diepe neusswabs), broncho-alveolaire lavage (BAL) of transtracheale wash (TTW). De kweekresultaten van neusswabs zijn gelinkt met de bevindingen in de diepere luchtwegen, maar zijn niet 100% predictief voor een infectie van de diepe luchtwegen. Op basis van de huidige wetenschappelijke kennis wordt aangeraden een BAL of TTW uit te voeren om een representatief monster van de diepe luchtwegen te bekomen.
Bacteriologisch onderzoek op stalen uit de diepe luchtwegen zijn gemakkelijker te interpreteren dan onderzoek van neusswabs, omdat stalen uit de neus een hoge kans hebben op contaminatie door andere kiemen dan de oorzakelijke ziekteverwekker(s). Ook bij de BAL kan contaminatie (deels) vermeden worden door de neusspiegel en uitwendige neusopening eerst met watten te reinigen en met alcohol te ontsmetten. De BAL kan zowel endoscopisch als niet-endoscopisch (zonder endoscopische begeleiding, enkel BAL katheter) uitgevoerd worden.
Bij gestorven dieren wordt aangeraden om ofwel het ganse dier op te sturen, ofwel het volledige longpakket. Er kunnen ook monsters van de longen genomen worden. Voor een steriele monstername kan het longoppervlak ingesneden worden met een steriele bistouri ter hoogte van letsels na sterilisatie van het longoppervlak (door schroeien met een verhitte bistouri of een beperkte hoeveelheid alcohol op het longoppervlak). Bij acuut gestorven, niet eerder behandelde dieren zijn deze analyses zeer waardevol (gouden standaard). Bij dieren die reeds antibiotica gekregen hebben dienen de bacteriologie en gevoeligheidsresultaten bekomen na lijkschouwing voorzichtig geïnterpreteerd te worden.
Voor groepsdiagnostiek wordt aangeraden om meerdere dieren te bemonsteren (frequent 5-tal) en op de aparte stalen bacteriologie te laten uitvoeren. Men kan de diagnostiek verbeteren door op een pool van deze 5 stalen een PCR analyse voor de belangrijkste virussen en bacteriën uit te voeren. Moeilijker kweekbare kiemen zoals Histophilus somni of Mycoplasma spp. worden zo ook gedetecteerd, wat de keuze voor bepaalde antibiotica kan sturen. Het identificeren van een virale component is belangrijk om zowel de noodzaak tot therapie als de evaluatie ervan beter te kunnen beoordelen. Histologie kan een indicatie geven van een virale of bacteriële infectie, indien PCR een negatieve uitkomst geeft.
Hoe bewaren:
De isolatiekansen van zowel Pasteurella multocida als Mannheimia haemolytica uit longspoelvloeistof blijven zo goed als onveranderd gedurende minstens 8 u bij bewaring bij kamertemperatuur en gedurende 24u bij bewaring in de koelkast (4-8°C). Bij warme omgevingstemperaturen daalt de isolatiekans al na 2u. Indien het monster niet binnen deze tijden aan het laboratorium kan worden bezorgd, dient een swab van het bronchiaal spoelsel of van het longweefsel genomen te worden. Deze kunnen dan bewaard worden in een steriel transportmedium met weinig of geen voedingsstoffen. Dit verhoogt het aantal dagen dat de oorzakelijke kiem(en) kan/kunnen overleven.
Zowel niet-selectieve media (voor de Pasteurellaceae) als een PPLO agar voor Mycoplasma spp. dienen aangevraagd te worden (resultaten binnen 2-5 dagen beschikbaar). Mycoplasma bovis wordt als pathogeen beschouwd (resultaat binnen 7-14 dagen te verwachten; geen antibiogram mogelijk). Mycoplasma bovirhinis is commensaal en de pathogene rol van M. arginini en M. dispar is op dit moment niet eenduidig gekend.
+ Referenties
Aarestrup et al. Antimicrobial susceptibility of Haemophilus parasuis and Histophilus somni from pigs and cattle in Denmark. Veterinary Microbiology 2004, 101: 143-146.
Ayling et al. Comparison of in vitro activity of danofloxacin, florfenicol, oxytetracycline, spectinomycin and tilmicosin against recent field isolates of Mycoplasma bovis. Veterinary Record 2000, 146: 745–747.
Blondeau et al. Comparative minimum inhibitory and mutant prevention druk concentrations of enrolfoxacin, ceftiofur, florfenicol, tilmicosin and tulathromycin against bovine clinical isolates of Mannheimia haemolytica. Veterinary Microbiology 2012, 160: 85-90.
Catry et al. Efficacy of metaphylactic florfenicol therapy during natural outbreaks of bovine respiratory disease. Journal of Veterinary Pharmacology and Therapeutics 2008, 31: 479-487.
Cox et al. Rapid and prolonged distribution of tulathromycin into lung homogenate and pulmonary epithelial lining fluid in holstein calves following a single subcutaneous administration of 2.5mg/kg body weight. Journal of Applied Research in Veterinary Medicine 2010, 8: 129-137.
Gagea et al. Naturally occurring Mycoplasma bovis-associated pneumonia and polyarthritis in feedlot beef calves. Journal of Veterinary Diagnostic Investigation 2006; 18: 29-40.
Godinho et al. Efficacy of tulathromycin in the treatment and prevention of natural outbreaks of Bovine Respiratory Disease in European cattle. Veterinary Therapeutics 2005, 6: 122-135.
Nickell and White. Metaphylactic antimicrobial therapy for bovine respiratory disease in stocker and feedlot cattle. Veterinary Clinics of North America: Food Animal Practice 2010, 26: 285-301.
Pardon et al. Prevalence of respiratory pathogens in diseased, non-vaccinated, routinely medicated veal calves. Veterinary Record 2011, 169: 278.
Rerat et al. Bovine respiratory disease: efficacy of different prophylactic treatments in veal calves and antimicrobial resistance of isolated Pasteurellaceae. Preventive Veterinary Medicine 2012, 103: 265-273.
Siugzdaite et al. Susceptibility of Mycoplasma bovis field isolates to antimicrobial agents. Veterinarni Medicina 2012, 57: 575–582.
Stanton et al. The effect of respiratory disease and a preventative antibiotic treatment on growth, survival, age at first calving, and milk production of dairy heifers. Journal of Dairy Science 2012, 95: 4950-4960.
Thiry et al. Treatment of naturally occurring bovine respiratory disease in juvenile calves with a single administration of a florfenicol plus flunixin meglumine formulation. Veterinary Record 2014, 174: 430.
Thomas et al. Antibiotic susceptibilities of recent isolates of Mycoplasma bovis in Belgium. Veterinary Record 2003, 153: 428–431.
A2-bronnende Jong et al. VetPath study group, Centre Européen d’Etudes pour la Santé Animale (CEESA), Brussels, Belgium. Antimicrobial susceptibility monitoring of respiratory tract pathogens isolated from diseased cattle and swine across Europe. 22nd European Congress of Clinical Microbiology and Infectious Diseases (ECCMID) 2012.
DGZ, 2012. Antibiogrammen DGZ 2010, 2011.
A3-bronnenEuropean Food Safety Authority (EFSA) Panel on Biological Hazards (BIOHAZ). Scientific opinion on the public health risks of bacterial strains producing extended-spectrum β-lactamases and/or AmpC β-lactamases in food and food-producing animals. EFSA Journal 2011, 9: 2322. Accessed at www.efsa.europa.eu/efsajournal.
