NLFR

Infecties van tandvlees en parodontium

Bacteroides spp., Porphyromonas spp., Prevotella spp., Fusobacterium spp., Peptostreptococcus spp., Actinomyces spp., Staphylococcus spp., Streptococcus spp.

De essentie

De aanzet van tandplak en tandsteen geeft aanleiding tot een reversibele ontstekingsreactie van het tandvlees (gingivitis) dewelke kan uitbreiden naar de diepere weefsels rondom de tand (parodontitis) met permanente schade tot gevolg.

Parodontale aandoeningen worden geïnitieerd door een accumulatie van grote hoeveelheden bacteriën ter hoogte van de sulcus gingivalis. Wanneer deze bacteriën hier langdurig verblijven zal er een verandering van de predominante bacteriële microbiota plaatsvinden van Gram-positieve aërobe cocci naar meer beweeglijke Gram-negatieve anaërobe bacteriën.

Ten gevolge van de ontstekingsreactie en de aanwezigheid van bacteriële endotoxines ontstaat weefselschade met verlies van de periodontale steunstructuren.

Bij gingivitis dienen de tanden gepoetst te worden. Het chirurgisch verwijderen van tandplak en tandsteen is essentieel in de behandeling van parodontitis. Een antibacteriële behandeling is niet geïndiceerd aangezien de bacteriën door biofilmvorming niet bereikt worden. Antibioticumtherapie is uitsluitend aangewezen bij dieren met een verminderde afweer (bij diabetes, lever-, nier- en hartfalen). Deze kan bij tandaandoeningen echter nooit als monotherapie ingezet worden en dient gecombineerd te worden met een lokale tandbehandeling. Niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAIDs) kunnen een gunstig effect hebben, aangezien deze het ontstekingsproces, dat het parodontium verder aantast, inhiberen. Erg aangetaste tanden dienen verwijderd te worden. Nabehandeling bestaat uit het dagelijks poetsen van de tanden met een tandenborstel en spoelen met chloorhexidine.

Ter preventie van tandplak en -steenvorming is het aanbevolen de tanden mechanisch te reinigen. Dit kan door middel van het dagelijks poetsen van de tanden met een zachte tandenborstel en het voederen van een gebitsverzorgende droge voeding.

Keuze van het antibioticum

Enkel aangewezen bij tandreiniging en tandextractie bij dieren met een verminderde afweer en systemische ziekten zoals diabetes, lever-, nier- en hartfalen. Gebruik dan vooral profylactisch, enkele uren voor de ingreep per os om bacteriëmie op te vangen.
1ste keuze
cefalexine metronidazole clindamycine metronidazole + spiramycine
2de keuze
procaïne benzylpenicilline amoxicilline amoxicilline + clavulaanzuur doxycycline
3de keuze
cefovecin pradofloxacine

+ Resistentie

Cefalosporines (cefalexine, cefovecin) zijn niet werkzaam tegen bepaalde Bacteroides species.

Penicilline G en amoxicilline zijn niet werkzaam tegen β-lactamase producerende stafylokokken. De excretie van amoxicilline via de speekselklieren is minimaal.

Gram-positieve aërobe kokken die drager zijn van het erm gen kunnen kruisresistentie vertonen tegenover macroliden (spiramycine) en lincosamiden (clindamycine). Resistentie tegenover macroliden en lincosamiden kan gelinkt voorkomen met resistentie tegenover tetracyclines (doxycycline).

Tetracyclines (doxycycline) hebben een breed werkingsspectrum, maar de gevoeligheid van anaëroben en Gram-positieve aërobe kokken is variabel.

De combinatie van penicilline G met neomycine is vergund voor intramusculaire/subcutane toediening, maar werd niet behouden voor classificatie, omwille van de neveneffecten bij parenteraal gebruik (voornamelijk nefro- en ototoxiciteit).

+ Staalname en diagnostiek

Diagnose is gebaseerd op klinische bevindingen ter hoogte van het tandvlees en parodontium. Staalname gevolgd door bacteriologisch onderzoek is hier niet van toepassing omwille van de veelvoud aan en variatie in commensale of facultatief pathogene kiemen die hier kan worden terug gevonden. Resultaten van bacteriologisch onderzoek zijn dus zeer moeilijk te interpreten.

+ Referenties

A1-bronnen

Birchard & Sherding. Saunders Manual of Small Animal Practice, ed.1994.

Giguère et al. Antimicrobial Therapy in Veterinary Medicine, 5th ed. 2013.

Greene & Calpin. Antimicrobial drug formulary. In: Greene (Editor). Infectious diseases of the dog and cat. Elsevier Saunders, 4th ed. 2012, pp. 1207-1320.

Tilley & Smith. Blackwell’s Five-Minute Veterinary Consult: Canine and Feline, 5th ed. 2011.

A3-bronnen

American Veterinary Dental College (AVDC). Policy Statement: The Use of Antibiotics in Veterinary Dentistry. Adopted by the Board of Directors. April 2005. Accessed at https://navc.com/wp-content/uploads/sites/4/2023/04/TVP-2023-0506_Antibiotics_Dentistry.pdf

Werkgroep Veterinair Antibioticum Beleid. Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde. Formularium Gezelschapsdieren - Hond en Kat. November 2013. Accessed at http://wvab.knmvd.nl/wvab/formularia/formularia.